Нохчийнметтан интернет урокан хIоттам.
Урок №29.
Мукъазааз а, элп а Кх кх довзийтар, яздар.
— Маршалла ду шуьга, хьоме дешархой!
— Вай хIинца дIайолор ю рогIера нохчийн меттан урок.
— Тахана сунна шуна довзийта лаьа керла аз а, элп а.
ХIетал-метал хаийла шуна:
олхазар-пошталелориг?
Олхазар-пошталелориг (почтальон) шу кхеттехь кхокха бу.
Слайд:
— Ала массара кхокха.
— Муьлха аз хеза вайна кхокха дашна хьалха?
— Вайна хеза аз [кх ]
— Тахана урокехь вай дуьйцур ду Кх элпах лаьцна.
— Муха кхоллало Кх элп хьовсур ду вай хIинца.
Слайд:
К+х=кх
К —хьаьркана тIе х-хьаьрк тоьхча кхоллало элп Кх.
Кх элп шина хьаьрках лаьтташ ду.
— Бераш, Кх элп шина хьаьрках кхолладелла хилча и муьлха элп ду?
Кх шалха элп ду, нийса боху.
— Кх элп мукъа ду я мукъаза элп ду?
— Яккха кх элпан цIе [кх ]
— Муха алало цуьнан аз, паргIат я хала?
Олучу хенахь багахь хIаваана цхьацца дуьхьалонаш хуьлу.
— Нийса боху, кх элп олуш багахь хIаваана дуьхьало хуьлу, цундела кх мукъаза элп ду.
— Зорбанан Кх элп довзуьйтур ду вай хIинца.
Слайд:
Кх — хIара зорбанан доккха Кх ду;
кх — хIара жима зорбанан кх ду.
— Кх элп юкъахь долуш дешдакъош доьшур ду вай:
Слайд:
Кха кхо кху кхи кхе
Акх окх укх икх екх
— Ткъа хIинца, Кх элп хьалха долуш, дешнаш деша хьовсур вай:
Слайд:
Кхокха, кхаж, кхор, кхаба, кхача, кхоьш, кхаъ, кхоллам, кхаллар.
— Ткъа хIинца Кх элп юккъехь долуш:
Слайд:
Алкханч, хьокхам, экха, текхарг, чаккхе, кхакха, тукхам,бекхам.
— ХIинца Кх элп чаккхенгахь долуш:
Слайд:
ГIутакх, пачхьалкх, гIиллакх, йовлакх, мукх, гIабакх, дакх.
ЦIераш яха суьртийн, муьлха сурт ду совнаха? ХIунда?
Слайд:
Кхоьш гIабакх саьрамсекх
Диг кхокха кхор
Нийса боху, диг дашехь аз [кх] дац.
— ХIинца вай Iамор ду доккха а, могIанан а Кх кх яздан.
Слайд: (Йозанан элпаш гайтар)
Кх – хIара йозанан доккха элп ду;
кх — могIанан элп ду.
Слайд:
(к) – хьалхара хьаьрк ду,
х — шолгIа хьаьрк ду.
И ши хьаьрк вовшахтесча кхоллало шалха элп кх.
МогIанан элп кх яздо йозанан белхан могIан чохь.
— ХIинца и элп яздан Iемар ду вай.
Цкъа хьалха хIаваэхь яздан хьовсий вай элп кх.
Слайд: (Анимацица йозанан элп дилларан схема гайтар)
— Элп муха дуьллу а хьовсуш, тIаьххье хIаваэхь язде элп кх.
— Юха кепе хьовсуш, тетрадаш тIе яздийр ду вай могIанан элп кх.
Кх— элп доккха а, могIанан а хуьлу.
-Доккха элп вай яздо предложени йолош, долахь цIерашкахь а.
Кх-
кх-
— Хьовсал, хIун башхалла ю хIокху шина элпана юкъахь?
Нийса боху и ши элп вовшехкъаьста барамца: доккха а, жима а хиларца.
— ХIинца вай яздийрду доккха элп Кх.
Слайд:
(Анимацица гойту доккха а, могIанан а элпаш Кх.)
— Кепе а хьовсуш вай яздийр ду йозанан доккха элп Кх.
КхКхКх……
Слайд: анимацица гайта дешдакъош йозанехь яздар.
— Вай яздийр ду кх юкъахь долуш дешдакъош.
кха кхо кху кхи кхе
акх окх укх икх екх
— Бераш, шуна девзий кх элп юкъахь долу дешнаш?
Далор ду вай уьш.
Слайд:
Кхор кхаба кхоьш мекха кхокха кхакха гIабакх
— ХIинца, шина дешдекъах лаьтташ долу дешнаш дакъошка доькъуш, дIаяздийр ду вай:
Слайд:
Кха-ба ме-кха кхо-кха кха-кха гIа-бакх
Лакхахь вай яздина дешнаш юкъахь а долуш 3 предложени язъе:
— Шайна юкъахь кх элп долчу дешнашна буха сиз хьакха.
Слайд:
Нийса жоп.
Слайд:
1. Нанас кхаба ийцира.
2. Кокхина кхокха гира.
3. Оха гIабакх кхехкийра.
— Вай Iамийнарг тIечIагIдеш кхин цхьа тIедиллар кхочушдийр ду.
ХIокху дешнийн цхьа элп а хуьйцуш кхолла керла дешнаш:
Слайд:
Кхор -…
Кхел -…
Кхакха -…
Кхокха -…
— Нийса иштта хир ду:
Слайд:
Кхор – кор – лор -мор;
Кхел – бел –мел – цел – тел;
Кхакха – лакха — кхаба;
Кхокха – мокха
— Бераш, тахана вайна девзи мукъаза аз а, элп Кхкх, иштта и элп яздан а Iеми вайна.
— Цу тIехь вай таханлера урок ерзор ю.
— Шун Iодика йойла. Марша Iойла.
Дудаева Ирса Хожаевна.