Вай тахана урокехь шуна довзуьйтур ду лаамаза а, лааме а билгалдешнаш, таро хир ю уьш вовшех къасто 1амо а.
Билгалдешнаш хуьлу лаамаза а, лааме а.
Лаамаза, лааме – бохучу дешнийн лексически маь1на дийр ду вай
Лаамаза — шен лаамехь доцуш бохург ду, оьрсийн маттахь –(несамостоятельное)
Лааме – шен лаамехь бохург ду, оьрсийн маттахь-(самостоятельное)
Ц1ердашца уьйр а йолуш, цуьнца цхьаьна лелаш долчу билгалдашах лаамаза билгалдош олу.
Масала:
Муьста 1аж, сийна стигал, к1айн котам, вешин сахьт, юккъера кор, можа хьоза.
Х1окху масалша т1еч1аг1до билгалдешнаш ц1ердашца уьйр йолуш хилар, уьш лаамаза билгалдешнаш хилар.
Лаамаза билгалдешнаш юкъа а далош, предложенеш х1иттор ю вай.
Масала:
Т1екхечи шийла 1а. Сийна стигал екхна го. Дорце буьйса шийла яра.
1а (муха?) шийла, стигал (муха?) сийна, буьйса (муха?) дорце.
Х1окху предложенешкахь къастийнарш лаамаза билгалдешнаш ду.
Х1инца хьовсур ду вай лаамечу билгалдешнашка а, церан кхолладаларе а.
Лаамазчу билгалдашна т1е -иг я -ниг суффиксаш кхетарца кхолладеллачу билгалдашах лааме билгалдош олу.
Масала:
Дика йо1 — дика-ниг
Оьзда к1ант — оьзда-ниг
Вешин к1ант — вешин-иг
Юьртара хьаша — юьртар-ниг
Дарин коч — дарин-иг
Т1едиллар №1
Далийначу кицанашна юкъара лааме а, лаамаза а билгалдешнаш къастаде:
Масала:
— Хазчу дашо лам башийна.
— Дика к1ант-г1ала, вуон к1ант — бала.
— Воккханиг ца лийринчо, жиманиг лорур вац.
— Сийлахьниг веза ву Далла а, нахана а.
Т1едиллар №2
Х1окху предложенеш юкъара билгалдаха цкъа хьалха лаамаза билгалдешнаш, т1аккха лааменаш.
Масала:
Школан кертахь буьрканах ловза йоккха майда тойина. Хаза ц1енош г1алина юккъехь дара.
Лекханиг луларчу юьртара хьехархо вара. Массерчул ц1енаниг Аюбан тетрадь дара.
Т1едиллар №3
Х1окху билгалдешнашкахь суффиксаш билгалъяха, дийца уьш муьлха билгалдешнаш ду
Оьзданиг, диканиг, къорзаниг, езаниг, лекханиг, меттаниг, к1ониг, к1айниг, хазаниг.
Тахана урокехь вайн таро хили лаамаза а, лааме а билгалдешнаш 1амо а, уьш вовшах къасто а.
Рог1ерчу урокехь вай дуьйцур ду оцу билгалдешнийн синтаксически г1уллакхах лаьцна а .
Кху т1ехь вайн урок чекхйолу. 1одикайойла шун!
Пайдаэцна литератур:
1. В.А. Янгульбаев, Ж. М. Махмаев «Нохчийн мотт-6 класс» Грозный ГУ «Книжное издательство 2011 шо»
2. Эсхаджиев Я. У. «Юккъерачу школехь нохчийн меттан орфографи а, пунктуаци а 1амор» 5-11 классашна. Грозный Издательство «Арфа-Пресс» 2012 шо.
3. Эдилов С.Э. «Самукъане грамматика» 5-11 классашна. Соьлжа-г1ала 2012 шо.
4. Эдилов С.Э. «Нохчийн меттан синтаксисан практикум» Соьлжа-Г1ала Издательство «Арфа-Пресс» 2011 шо.
5. Исмаилов А. «Дош» Соьлжа-г1ала 2005 шо.
6. Халидов А.И. «Нохчийн метта1илманан терминийн луг1ат»/Грозный: «ГУП «Книжное издательство», 2012 шо.
7. Мациев А.Г. «Чеченско-русский словарь» Соьлжа-г1ала ФГУПК «ИПК «Грозненский рабочий» 2010.
8. Карасаев А.Т., Мациев А.Г. «Русско-чеченский словарь» Москва. Издательство «Русский язык» 2000.