3 класс. №34
Хандешан карара хан.
— Маршалла ду шуьга, хьоме дешархой!
— Вай юха а дIахьур ю рогIера нохчийн меттан урок.
— Тахана вай дуьйцур ду хандешан карарчу хенах лаьцна.
— Яханчу урокехь вайна хиира стенах олу хандош а, предложенехь хандош муьлха меже хуьлу а.
— Жимма хандашах Iамийнарг карладаккхий вай?
— Къамелан хIун гIуллакх кхочуш до хандашо?
Слайд.
Хандош — иза къамелан дакъа ду. Цо хIуманийн дар я хилар гойту. Хандешнаша хIун до? хIун дина? хIун дира? хIун дора? хIун дин? хIун динера? хIун дийр ду? бохучу хаттаршна жоп ло:
Масала: яздо, яздина, яздира, яздора, язди, яздинера, яздийр ду.
йоьшу, ешна, йийшира, йоьшура, йийши, ешнера, йоьшур ю.
— Предложенехь хандош дукхахьолахь сказуеми хуьлу.
Масала:
Слайд.
ДогIа догIу.
Бераш луьйчу.
1-чу предложенехь:
(хIун до?) – догIу сказуеми.
(нохчийн маттахь предложенеш меженашца къастош, дуьххьара сказуеми къастадо, сказуемина тIера хаттар подлежащина ло. )
Слайд.
2-чу предложенехь:
ХIун до? – луьйчу – сказуеми.
— ХIинца вай хандешнийн хенашца хийцадаларх лаьцна хаарш шордийр ду.
Слайд:
Хандош хенашца хийцало.
Цуьнан кхо хан ю:
карара
яхана
йогIу
Слайд.
Карарчу хенан хандешнаша хIун до? хIун хуьлу? бохучухаттаршна жоп ло.
Масала: хьожу, лоькху, хьосту, дека.
оьцу, йоьшу, хуьйцу, хьуьйсу, угIу, юьйцу, юсу, олу.
— Иштта тIедиллар кхочушдан хьовсу вай
— ТIадамийн метта, дага а лаций, карарчу хенан хандешнаш даладе.
Слайд:
Говр чехка … Можа хьоза хаза … Хьехархочо дика дийцар … Тамарас книга … ДогIа … ЖIаьла …
— ТIедиллар нийса кхочушдинехь иштта хир ду.
Слайд:
Говр чехка йоду. Можа хьоза хаза дека. Хьехархочо дика дийцар дуьйцу. Тамарас книга йоьшу. ДогIа догIу. ЖIаьла лета.
— Кхин цхьа тIедиллар иштта хир ду. Текст дIаеша.
Слайд:
Аьхке хир ю-кх!
Нохчийн меттан урок ю юьхьанцарчу классехь цхьанна чохь. Хандешнийн хенаш Iамош ду бераш. Ойлан еваьлла Мовсар – дика ца Iамийна цо.
Карарчу хенан хандешнашна масалш даладел, — боху хьехархочо.
Вукхо жоп ца ло.
— Алал, хIета: со луьйчу, хьо луьйчу, бераш луьйчу аьлча, муьлха хан хир ю?
— Аьхке хир ю-кх!
(Ж. Махмаев).
Муха дала дезара оцу хаттарна жоп?
(со луьйчу, хьо луьйчу, бераш луьйчу аьлча – иза хандешан карара хан ю, цара хIун до? Бохучу хаттарна жоп ло.)
— ДIаяздийр ду вай хIетал-метал.
Слайд:
Диллинчу корах чу
БогIий, схьакхочу,
Лерехь до шабарш,
Я барзах угIарш.
ДIатоь и, дIаэккха,
Юха схьаэккха,
Лела сов маса,
Каде а, чехка,
Боьду и хIорда тIе
Кеманаш лехка.
-Карарчу хенан хандешнаш билгалдохур ду вай.
Слайд:
Диллинчу корах чу
БогIий, схьакхочу,
Лерехь до шабарш,
Я барзах угIарш.
ДIатоь и, дIаэккха,
Юха схьаэккха,
Лела сов маса,
Каде а, чехка,
Боьду и хIорда тIе
Кеманаш лехка.
— ХIун ю те хIетал-метал тIехьюьйцург. (Иза мох бу)
— Хьоме дешархой, хIокху урокехь вай дийци хандешан карарчу хенах лаьцна.
— Кху тIехь вайн урок чекхйолу.
— Iодика йойла! Марша Iойла!