22-гIа урок
Урокан цIе: «Аз а, элп а «Ээ».
— Де дика хуьлда шун, бераш! Делан пурбанца вай дIахьур ю рогIера нохчийн меттан урок.
— Таханлерачу урокехь вай Iамор ду керла аз, элп Ээ.
— Иштта могIанан жима а, доккха а элп Ээ яздан Iамор ду.
— Алал массара а Э. Муьлха аз ду и? Мукъа я мукъаза?
— Элп Э мукъа ду. (олучу хенахь багахь хIаваана дуьхьало, новкъарло ца хуьлуш олу)
— Э элп юкъахь долуш дешнаш хIитто а, уьш дешдакъошка декъа хьовсий вай ?
Слайд:
эса – э-са
эмкал — эм-кал
экскаватор — экс- ка- ва-тор
этка — эт -ка
эскар — эс- кар
эвла – эв-ла
— Стенах тера ду элп Э? (секхаIодан сурт дилла)
Слайд:
СекхаIад сайн караэцна,
Талла ваха со, ког хецна.
Iад ас дуьйли, озош пха,
И-м ца бели меттах дIа.
Соьгахъ хилларг Э элп хилла,
Дира суна цо и хIилла.
— Э элпаца долу догIу дешнаш далон хьовсий вай.
Слайд:
ХIинца божал дац тхан деса:
Атто дина тхуна… (Эса)
Хьоьца ловза бац и Iахар,
Ду и дера хьуьнан… (Экха)
Боцуш муьста, баа томехь,
Хуьлу цуьнан мерзо чам.
Шатайпа бу и Iаьржа хьаьмц
Олу цунах вай… (Элхьамч)
— Аз, элп [Э] Э юкъахь долуш, дешнаш дало хьовсий вай?
Слайд:
эчиг
эса
эппаз
экха
эшарш
эхарт
Слайд:
Элпаш юккъехь къаьста со,
Аьрро агIор хьоьжуш го.
Iад ду моьттуш бераша,
Ловзо даьхьи шайца дIа.
— Бераш, хиин шуна муьлха элп ду стихотворенехь дуьйцург?
-Вай тахана Iамор ду, могIанан жима а, доккха а элп Ээ яздан.
Слайд:
Слайд:
Э – хIара йозанан доккха элп ду;
э — могIанан элп ду.
Э — хIара зорбанан доккха элп ду
э — хIара зорбанан жима элп ду
-Муьлха могIан чу яздо вай йоза?
Вай йоза яздо жимачу могIан чу
Йозанан жима элп э яздар.
Аьрру агIорхьара аьтту агIор хьовзош, лахарчу белхан могIанах хьакха а долуьйтуш, охьайохьу озаелла горгалла лахарчу могIане кхаччалц. Лахарчу сизера аьрру агIорхьа жимма хьалагоргдеш сацадо сиз. Цул тIаьхьа гIодаюккъера пурх сиз далор ду вай аьтту агIорхьара аьрру агIор сиза тIе кхаччалц.
Слайд:(анимацица гойту)
— Элп муха дуьллу а хьовсуш, тIаьххье хIаваэхь язде элп э.
— Юха кепе хьовсуш, тетрадаш тIе яздийр ду вай могIанан элп э.
Слайд:
э э э э э э э…
— Маца яздо вай доккха элп?
Доккха элп вай яздо предложени йолош, долахь цIерашкахь а.
Слайд:
гойту доккха а, могIанан а Ээ.
—-
— Хьовсал, хIун башхалла ю хIокху шина элпана юкъахь?
(и ши элп вовшех къаьста барамца: доккха а, жима а хиларца)
— ХIинца вай яздийр ду доккха элп Э.
— Кепе а хьовсуш, вай яздийр ду йозанан доккха элп Э.
Слайд: (анимацица гайтар):
— ХIинца дуьллур ду вай йозанан доккха элп Э.
— Аьрру агIорхьара аьтту агIор хьовзош, лакхарчу могIанах хьакха а долуьйтуш, охьайохьу озаелла горгалла лахарчу могIане кхаччалц. Лахарчу сизера аьрру агIорхьа жимма хьалагоргдеш сацадо сиз. Цул тIаьхьа гIодаюккъера пурх сиз далор ду вай аьтту агIорхьара аьрру агIор сиза тIе кхаччалц.
— Элп муха дуьллу а хьовсуш, тIаьххье хIаваэхь язде элп Э.
— Юха кепе хьовсуш, тетрадаш тIе дIаязде йозанан доккха элп Э.
Слайд:
Э Э Э Э Э Э Э….
ДIаяздийр ду э юкъахь долуш дешдакъош.
Слайд: (анимацица гайта дешдакъош йозанехь яздар).
эс эт эм эв
— Бераш, шуна девзий э элп юкъахь долу дешнаш? Далор ду вай уьш.
Слайд:
Эскар, этка, эмкал, эвла, эскархо
ДIадоьшур ду вай ваьш далийна дешнаш.
Схьаяздийр ду вай дешнаш, дешдакъошка а доькъуш
Слайд:
эскар – эс-кар
этка – эт-ка
эмкал – эм-кал
эвла – эв-ла
эскархо – эс-кар-хо
— Бераш, Iамийнарг тIечIагIдеш, вай лакхахь яздина дешнаш юкъахь а долуш, ши предложени язйийр ю .
Слайд:
Тхан эвла йоккха ю.
Эмин ваша эскархо ву.
— Э элп юкъахь долу дешнаш билгалдахий вай?
Слайд:
Тхан эвла йоккха ю.
Эмин ваша эскархо ву.
— ХIокху урокех вайна девзи мукъаза аз а, элп а Ээ, иштта Iеми могIанан доккха а, жима а элп Ээ яздан а. Иштта Э элп юкъахь долу дешнаш, предложенеш еша а, язъян а Iамий.
Аша хIокху уроках пайдаэцна хир бу аьлла хета суна.
Дала тIаьхье беркате йойла! Iодикайойла шун!
Пайдаэцна литература:
Солтаханов Э.Х, Солтаханов И.Э., ЭдиловС.Э. «Нохчийн мотт-2 класс» Соьлжа-ГIала АО«ИПК» «Грозненский рабочий» — 2016ш.
Эдилов С.Э. «Ловзуш, Iема» ГУП «Книжное издательство», 2007ш.