3 кл. №9 Урок: Шалхачу элпашца билгалдеш долу аьзнаш.
— Маршалла ду шуьга, хьоме дешархой!
— Вай юха а дIахьур вешан рогIера нохчийн меттан урок.
— Тахана вайна девзар ду шалхачу элпашца билгалдеш долу аьзнаш, царех йозанехь пайдаэца Iемар ду. Иштта вай дуьйцур ду мукъаза шиъ шалха элп хьалха – тIаьхьа нисделча, муха яздан деза а.
— ХIара дешнаш шина тобане декъа.
— Хьалхарчу тобане шалхачу элпашца долалурш;
— ШолгIачу тобане шалхачу элпашца ца долалурш.
Слайд:
Ахка, аьхке, говр, гIант, кад, кхакха, къам, кIа, тата, тIам, паста, урс, уьстагI, орам, оьпа, човка, чIара, ялгIу, яьшка, коч.
— Муьлха дешнаш ду хьалхарчу тобанехь дерш?
— Муьлха дешнаш ду шолгIачу тобанехь дерш?
Слайд:
хьалхара тоба: шолгIа тоба:
Аьхке Ахка
ГIант Говр
Кхакха кад
Къам тата
КIа паста
ТIам урс
УьстагI орам
Оьпа човка
ЧIара ялгIу
Яьшка коч
— ДIаязде хьалхарчу тобанера дешнаш.
— Шалхачу элпашна буха сиз хьакха.
Слайд: (Нийса жоп)
Аьхке
гIант
кхакха
къам
кIа
уьстагI
оьпа
чIара
яьшка.
— Билгалдаьхнарш шалха элпаш ду.
— Вай тахана Iамор ду шалхачу элпашца билгалдеш долу аьзнаш.
Слайд:
Нохчийн маттахь йозанехь шалхачу элпашца билгалдо аь, гI, кх, къ, кI, оь, пI, уь, хь, хI, цI, тI, чI аьзнаш.
Слайд:(суьрташца гайта)
ЧIара, аьрзу, кхокха, уьйриг, тIам, юьхк.
— ДIадеша дешнаш. Декъа шина бIогIамалге, мукъачу элпашца долалурш хьалхарчу бIогIамалге, мукъазчу элпашца долалурш шолгIачу бIогIамалге.
Слайд: (Нийса иштта хир ду)
Аьрзу ЧIара
Уьйриг Кхокха
Юьхк ТIам
— Муьлха элпаш ду дашна юьххьехь дерш?
Слайд:
Хьалхарчу бIогIамалгехь дерш (аь, уь, юь) — шалха мукъа аьзнаш ду.
ШолгIачу бIогIамалгехь дерш (чI, кх, тI) — шалха мукъаза аьзнаш ду.
— Кхин а цхьа тIедиллар кхочушдийр ду вай.
— Караде дешнаш яздарехь гIалат.
Слайд:
РицIкъа, тIетIтIа, докхкха, юкъкъехь, цIкъацIкъа, бутIкъа сара.
Слайд: (иштта нийса хир ду)
Рицкъа, тIеттIа, доккха, юккъехь, цкъацкъа, буткъа сара.
Слайд:-Дагахь дита:
Мукъаза шиъ шалха элп хьалха – тIаьхьа нисделча, хьалхарчу шалхачу элпан шолгIа хьаьрк ца яздо, ткъа шолгIа элп дуьззина дIаяздо. Масала: ницкъ, чIачкъа, чкъург
— Iамийнарг тIечIагIдеш кхин а цхьа тIедиллар кхочушдийр ду вай.
— Билгалдаха мукъа а, мукъаза а шалха элпаш шайна юккъехь долу дешнаш.
— Мукъаза шиъ шалха элп хьалха – тIаьхьа нислуш долчу дашна буха сиз хьакха.
Слайд:
Аьхка, синтем байна, пхьидаш
ЧIогIа екаш хезаш юй,
Баккхийчара иштта туьду:
Хаа, догIа догIур дуй.
(Махмаев Ж.)
Слайд: (Нийса иштта хир ду)
Аьхка, синтем байна, пхьидаш
ЧIогIа екаш хезаш юй,
Баккхийчара иштта туьду:
Хаа, догIа догIур дуй.
(Махмаев Ж.)
— Тахана вайна девзи шалхачу элпашца билгалдешдеш долу аьзнаш, хии царех йозанехь пайдаэца. Иштта вайна евзи мукъаза шиъ шалха элп хьалха – тIаьхьа нисделча, яздаран бакъо.
— Вайн таханлера урок Арсанукаев Шайхин «Оьзда гIиллакх» цIе йолчу байтан кийсакца ерзор ю вай.
Слайд:
Лаьмнашкахь даима
Дина сий Ненан,
Воккханиг лийрина
Жимачо, деш гIуллакх.
РагI хьоьгахь ю тахана.
Вас ца еш дена,
ДIаэца цуьнгара
Дайн оьзда гIиллакх.
— Iодика йойла. Марша Iойла.