2 класс
Урок №26 . Х1уманийн дар билгалден дешнаш.
-Маршалла ду шуьга, хьоме дешархой! Тахана вай шуьца цхьаьна юха а д1ахьур ю коьртаца ойла ян еза, дуьйцург дагахь латто деза, вешан рог1ера, нохчийн меттан беркате урок.
-Байте ладог1ий вай:
Слайд:
Дог1а
Дог1а доьлху, дог1а доьлху,
Б1аьрхиш 1енош, стигал йоьлху.
Корах ара бераш хьуьйсу,
Г1оле йолу меттиг къуьйсу. (С.Эдилов)
-Х1ун до дог1ано? (доьлху)
-Х1ун до стигало?(йоьлху)
-Х1ун до бераша? (Хьуьйсу , къуьйсу)
-Вай тахана дуьйцур ду х1уманийн дар билгалден дешнех лаьцна.
Суьрташка хьовсий вай.
Слайд:
Х1ун деш ду бераш?
К1ант ловзу. Йо1а йиш локху.
К1анта х1ун до? ловзу
Йо1а х1ун до? локху
-Дешнаша ловзу , локху х1уманан дар я хилар гойту
-Х1уманан дар билгалдечу дешнаша х1ун до? х1ун дина? х1ун дира? бохучу хаттаршна жоп ло : доьшу, дешна, дийшира, доьшур ду.Уьш хандешнаш ду.
-Предложенеш д1а а ешна, хаттарш а х1иттош, хандешнаш лохур ду вай.
Слайд:
Дог1а доладелла.
Олхазар д1алечкъина.
Аре сенъелла.
Буьйса яцъелла.
-Х1ун? Дог1а, олхазар, аре, буьйса –ц1ердешнаш ду, цара х1ума билгалйо.
Х1ун дина? Доладелла, д1алечкъина, сенъелла, яцъелла — хандешнаш ду, цара гойту х1уманан дар я хилар.
-Къамелан дакъа нийса къасто г1о до вайна хаттарша.
-Вайна хаьа предложенин меженаш коьрта а, коьртаза а хуьлу. Коьрта меженаш — подлежащи а, сказуеми а ю. Хандош предложенехь сказуеми хуьлу. Масала:
Слайд:
Бераш уьду.
Х1ун до? Уьду – сказуеми ду.Ши сиз хьокху вай.
Уьду муьлш? Бераш — подлежащи ду. Цхьа сиз хьокху вай.
-Шина бог1амалгера дешнашца предложенеш х1иттор ю вай, хандешнашнашна буха сиз хьокхуш.
Слайд:
Ч1ара т1емадолу
Стаг уг1у
Говр лоцу
Олхазар йоду
Пхьид вог1у
Борз кхийсало
-Болх нийса бинехь иштта хила беза.
Слайд:
Ч1ара лоц .
Стаг вог1у.
Говр йоду.
Олхазар т1емадол .
Пхьид кхийсало.
Борз уг1у.
-Хандешнаш: т1емадолу, уг1у , луьйчу , йоду ,вог1у, кхийсало предложенешкахь сказуемеш ду, царна ши сиз хьокху.
-Х1окху урокехь вай 1амий х1уманан дар билгалдеш долу дешнаш.
-Иштта хии цара муьлхачу хаттаршна жоп ло а, предложенехь муьлха меже хуьлу а.
-Кху т1ехь чекхйолу вайн рог1ера урок.
-1одика йойла !Марша 1ойла!
Пайдаэцна литература.
1. Солтханов Э.Х., Солтханов И.Э. , Эдилов С.Э. «Нохчийн мотт» 2 кл Соьлжа-г1ала АО «ИПК « Грозненский рабочий» -2016
2.Исмаилов А. «Дош» Соьлжа-г1ала 2005 шо
3.Эдилов С. Э. «Ловзуш ,1ема» Соьлжа-г1ала 2012 шо.
4.Карасаев А.Т., Мациев А.Г. «Русско-чеченский словарь» Москва Издательство «Русский язык» , 2000 шо
5.З.Д.Джамалханов, У.Х.Эжаев ,Э,Х.Солтаханов. Юьхьанцарчу классашкахь нохчийн мотт хьехаран некъаш.-Грозный :ГУП «Книжное издательство»
Кечйинарг: Грозни-г1алин № 56 йолчу юккъерчу школан
нохчийн меттан, литературин хьехархо
Абуева Товман Ильмадиевна