Хандош. Юкъара кхетам
Де дика хуьлда шун, хьоме дешархой! Д1аяханчу урокашкахь вай 1амийна къамелан дакъош
СЛАЙД 1
Ц1ердош,
Билгалдош,
Терахьдош,
Ц1ерметдош
-Бераш, вай тахана 1амо долор ду керла къамелан дакъа —
Хандош.
СЛАЙД 2
Туьйра.
-Дехаш хилла хандешнаш. Царна ч1ог1а хазахеташ хилла ц1ердешнаша деш дерг дуьйцуш. Амма цаьрга и дийцийта ахьа цхьа хаттар дала деза цаьрга. И хаттар ду х1ун до?
-Ж1аьло х1ун до? (лета)
зезаго х1ун до? (кхуьу),
йо1а х1ун до? (ловзу, йоьлу).
-Х1ун до? хаттарна жоп луш долчу дешнаша билгалдо? (дар).
-Уьш хандешнаш ду.
Слайд:
Хандош къамелан дакъа ду. Цо х1уманийн дар я хилар гойту. Жоп ло х1ун до? Х1ун дина? Х1ун дира? Х1ун дора? х1ун дин? х1ун динера? Х1ун дийр ду? Бохучу хаттаршна.
Масала:
Слайд:
Доьшу, дешна, дийшира, доьшура, дийши, дешнера, доьшур ду.
Предложенехь хандешнаш дукхахьолахь сказуеми хуьлу.
Слайд:
Бераш бай т1ехь ловзу. (х1ун до? ловзу) – (ловзу-сказуеми)
Воккхачу стага шен х1усаме дигира тхо. (х1ун дира? дигира) – (дигира-сказуеми)
Ломах охьадуьйладелира тхо. (х1ун дира? охьадуьйладелира) –
(охьадуьйладелира-сказуеми).
—
Цхьа т1едиллар кхочушдийр дув ай.
Предложенешкара хандешнаш билгалдаха.
СЛАЙД:
Эвла йистехь лаьтта лекха цIенош. Уьш кура айаделла.
Лампанийн серло корашкахула къерза.
ХIора Iуьйранна бераш цига деша
доьлху. Цигахь церан самукъадолу.
—Нийса жоп иштта хир ду:
Слайд:
Эвла йистехь лаьтта лекха цIенош. Уьш кура айаделла.
Лампанийн серло корашкахула къерза.
ХIора Iуьйранна бераш цига деша
доьлху. Цигахь церан самукъадолу.
Т1едиллар иштта ду:
Х1ара хандешнаш юкъа а далош предложенеш ялае. Къовларшкахь язде цара муьлхачу хаттаршна жоп ло?
СЛАЙД:
Д1асалела, д1асахехкало, дийг1инера, лаьтта, дог1ура.
— герггарчу хьесапехь т1едиллар иштта кхочушдина хила тарло.
Слайд:
Шуьйрачу урамновкъахь сиха д1асалела (х1ун до?) машенаш.
Дийнахь а, буса а д1асахехкало (х1ун до?) уьш.
Бераша боккхачу некъа йистехь акхтаргаш дийг1инера (х1ун динера?).
Г1аролаш санна лаьтта (х1ун до?) лекха дитташ.
Бераш самукъадаларца дог1ура (х1ун дора?) школе.
Слайд:
ТIадамийн метта лахара хандешнаш а дохкуш, схьаязъе.
Кестта ГIойтIа … со.
Цхьа йоккха стаг меллаша … .
Ведана боьдучу новкъа… автобус.
Кегийрхой автобус чуьра … .
(йогIура, гIур ву, д1аяхара, охьабиссира).
—Т1едиллар иштта кхочушдина хила тарло.
Слайд:
Кестта ГIойтIа г1ур ву со.
Цхьа йоккха стаг меллаша йог1ура .
Ведана боьдучу новкъа д1аяхара автобус.
Кегийрхой автобус чуьра охьабиссира .
Таханлера урок цу т1ехь ерзор ю вай.
1одика йойла шун!
Пайдаэцна литература
1. Солтаханов Э.Х., Солтаханов И.Э Абат 1 класс Соьлжа-г1ала АО «ИПК «Грозненский рабочий»- 2016
2. Т.Ш. Мудаева «Нохчийн мотт 2 класс Г1оьнча Грозный ФГУП «ИПК «Грозненский рабочий» 2012ш.
3. В.А. Янгульбаев, С.В .Янгульбаева 4 класс нохчийн мотт хьехар.
4. Эдилов «Самукъане грамматика» 5-11 к.лассашна. Соьлжа-г1ала 2012ш
СЛАЙД
Хандош – иза къамелан дакъа
Хандашо гойту — дар
Хаттарна жоп ло — х1ун до?
Предложенин меже хуьлу — сказуеми
Х1инца вайн хаарш т1еч1аг1деш хаттаршна жоп лур ду вай
Хандош – иза
А) дешан дакъа
б) къамелан дакъа
в) дуьненан дакъа
Хандашо гойту —
А) х1уманан билгало
б) дар
в) х1уманан бос
Хаттарна жоп ло
А) мила?
Б) муха?
В) х1ун до?
Предложенин меже хуьлу
А) подлежащи
Б) сказуеми
В) къастам