-Таханлерчу рог1ерчу цхьаьнакхетарехь вай дуьйцур ду предложенин шакъаьстинчу меженех лаьцна.
— Оьрсийн маттахь «Обособленные члены предложения».Муьлхачех олу вай предложенин шакъаьстина меженаш?
Предложенехь соцунг1иций, маь1ниций кхечу дешнех д1акъаьстачу меженех предложенин шакъаьстина меженаш олу.
Предложенехь шакъаьстина меженаш кхечу дешнех, ц1оьмалг юьллуш, къастайо.
Масала: Ахьмад, чуьра ара а ваьлла, сихонца эвла юккъе вахара.
Дуккха адамаш, къаьсттина бераш, ч1ог1а хазахеташ хьуьйсура хаьхкинчу говрашка.
К1ант ша лаьттачуьра юхаиккхира, ч1ог1а цец а ваьлла.
-Предложенехь шакъаьстина меженаш тайп-тайпана хуьлу:
причастин а, деепричастин а карчамаш, шакъаьстина юххедилларш, хенан, меттиган латтамийн дурсаш, шакъаьстина кхачамаш.
Шеца кхеторан дешнаш долчу деепричастих деепричастин карчам олу.
Сихха шен журнал схьа а эцна, ведда ша 1ийначу метте вахара к1ант.
Ела а къежна, д1аяхара иза.
-Цу деепричастин карчамех даран суьртан латтамаш хуьлу.
-Шеца кхеторан дешнаш долчу причастих причастин карчам олу.
Нохчийн г1араваьллачу говзачу поэтан Мамакаев 1арбин произведенеш, к1орггерчу хьекъалца а,лаккхарчу говзаллица а, йоккхачу исбаьхьаллица а язйина йолу, 1аламат хаза а, дика а ю.
-Кхузахь причастин карчамах баьржина къастам хуьлу.
Иза шакъаьстина къастам бу.
-Вай хьалха ма-аллара,причастин а ,деепричастин а карчамаш предложенехь ц1оьмалгаца къастош хуьлу. Х1унда аьлча,уьш соцунг1иций,эшарций,маь1ниций кхечу дешнех д1акъаьста.
-Ткъа, цхьайолчу предложенешкахь ц1оьмалг ца юьллуш меттиг нисло. Масала:
Даима а цхьанхьа кхача сиха волу Бека накъоста шега дуьйцург хезаш вацара.
Х1орда т1ера схьахьоькху мох т1етт1а ч1аг1луш бара.
Амма:
Бека, даима а цхьанхьа кхача сиха волу, накъоста шега дуьйцург хезаш вацара.
Мох, х1орда т1ера схьахьоькхуш болу, т1етт1а ч1аг1луш бара.
-Ша билгалдечу ц1ердашна хьалхахь хилахь ,билгалдашах я причастих хилла баьржина къастам – и ша ца къаьста.Ц1оьмалг вай ца юьллу.
-Ткъа,нагахь санна,билгалдош я причасти ша билгалдечу ц1ердашна т1ехьа нислахь,билгалдашах я ц1ердашах хуьлуш болу къастам я причастин карчам шакъаьста,т1аккха иза ц1оьмалгаца къастабо.
-Кхид1а,вай дийцинарг т1еч1аг1деш масех т1едиллар кхочушдан хьовсур ду вай.
-Ца оьшуш ,шозза далийна дош ,причастин карчамца хийца,ялийначу кепе хьовсуш:
Кеп: Тхо цхьаьна ц1а чохь д1атарделира. Ц1а хьуьнхочо дина дара.
Хьуьнхочо динчу ц1а чохь д1атарделира тхо.
Доьдучу хи т1е кхечира тхо. Хи бес-бесарчу беснашца лепаш дара.
Дечиг лахьийначул т1аьхьа ц1арна гонаха хевшира тхо. Йоккхачу ц1аро суьйнаш туьйсура.
Буьйса юккъе яххалц 1ийра тхо туьйранаш дуьйцуш. Буьйса екхна а, хаза а яра.
-Гергарчу хьесапехь жоп иштта хила тарло:
Бес-бесарчу беснашца лепаш доьдучу хи т1е кхечира тхо.
Дечиг лахьийначул т1аьхьа суьйнаш туьйсучу йоккхачу ц1арна гонаха хевшира тхо.
Буьйса, екхна а,хаза а йолу, юккъе яххалц 1ийра тхо туьйранаш дуьйцуш.
-Кхин цхьа т1едиллар кхочушдо вай.Кхузахь оьшучохь сацаран хьаьркаш яхка.
Билгалбаха деепричастин карчамаш:
Лурвоьлла Ахьмад генна цхьаьна юьртарчу шен гергарчу нахана т1е а вахана цаьрца 1аш вара.
Х1ижана шен карара деха пийсак а хьаькхна куьрка чуьра т1аьххьара хьаьжк1аш схьаехира.
Совдат йист ца хуьлуш лаьттара цкъа кхуьнга хьожуш т1аккха лаьтта хьожуш.
Нийса жоп иштта хир ду:
Лурвоьлла Ахьмад, генна цхьаьна юьртарчу шен гергарчу нахана т1е а вахана, цаьрца 1аш вара.
Х1ижана, шен карара деха пийсак а хьаькхна, куьрка чуьра т1аьххьара хьаьжк1аш схьаехира.
Совдат, йист ца хуьлуш лаьттара, цкъа кхуьнга хьожуш, т1аккха лаьтта хьожуш.
-Таханлерчу урокехь вай дийци предложенин шакъаьстинчу меженех лаьцна а, цаьргахь сацаран хьаьркех а.
-Шакъаьстинчу меженех юкъара кхетам кхоллабели аьлла хета суна шун.
Ткъа т1ейог1учу урокехь вай кхид1а а дуьйцур ду шакъаьстинчу меженех.
Кху т1ехь вай урок чекхйолу. 1одика йойла шун, марша 1ойла.